Xô nát ánh trăng

Yannis Ritsos

Xô nát ánh trăng

Đêm xuân. Phòng lớn trong một ngôi nhà cổ. Một người phụ nữ đứng tuổi trong trang phục màu đen nói với một người đàn ông trẻ. Họ không thắp đèn. Chỉ ánh trăng lạnh lùng xuyên qua cửa sổ. Tôi còn quên nhắc rằng người phụ nữ trang phục màu đen ấy đã từng xuất bản hai, ba tập thơ thú vị có thiên hướng tôn giáo. Vâng, người phụ nữ trang phục màu đen nói với người đàn ông trẻ:

Hãy để tôi đến với anh. Ôi, vầng trăng đêm nay!

Vầng trăng nhân từ, chẳng thể ai sẽ ngắm

Mái tóc tôi đã ngả màu hoa râm

Trăng sẽ dội ánh vàng lên sợi trắng

Anh chẳng thấy đâu, hãy cho tôi đến cùng anh.

Ánh trăng soi và bóng đen ngôi nhà to hơn

Những bàn tay vô hình lung lay rèm cửa

Có ngón trỏ nhợt nhạt nào vẽ trên nắp dương cầm

Những lời từ lâu lãng quên. Hãy lặng im. Tôi chẳng muốn nghe.

Hãy để tôi đến với anh

Có thể tới cổng thành, hay một ngã ba

Nơi thành phố

Hiện lên từ không khí và xi măng

Thờ ơ – hư ảo

Có thật – siêu hình

Tận cuối cùng anh sẽ tin

Anh có thật và không có thật

Chưa bao giờ anh tồn tại

Chưa bao giờ có thời gian

Hãy cho tôi đến cùng anh.

Chúng ta sẽ đến một ghế đá bên đỉnh đồi

Và nếu làn gió xuân nào thổi qua

Rất có thể chúng ta sẽ bay

Bởi tôi vẫn nghe tiếng sột soạt áo quần

Như tiếng đập đôi cánh nào dữ tợn

Anh hãy hiến thân cho tiếng đập này

Và xiết chặt bởi thần kinh đanh rắn của chiều cao

Anh sẽ chẳng phân vân đi tiếp, quay về

Anh sẽ chẳng băn khoăn bởi tóc tôi đã bạc

Tôi chẳng tiếc đâu, tôi chỉ buồn

Bởi trái tim tôi không hoa râm tàn lụi

Hãy cho tôi đến cùng anh.

Ngôi nhà này đầy bóng ma lẩn quất

Nó cổ quá rồi. Những ốc đinh long rữa

Những bức tranh sắp rơi, dường hẫng vào hư vô

Chất mát-tít rụng lặng câm

Như mũ một người chết từ móc áo trong hành lang

Như chiếc găng tay nát nhàu từ đầu gối của lặng câm

Hay như dải sáng trăng trượt trên ghế bành đánh véc-ni cũ kỹ.

Cũng có lần nó còn rất mới

Không phải tấm hình anh ngờ vực kia đâu

Tôi muốn nói chiếc ghế bành rộng rãi

Anh có thể ngồi hàng tiếng đồng hồ, mơ mộng hoặc chiêm bao.

- Một bãi cát phẳng lì lấp lánh ánh trăng

Lấp lánh hơn cả đôi giầy tháng tháng tôi vẫn mang tới hiệu giầy cuối phố

Lấp lánh hơn một cánh buồm ru trong mắt tôi đã hút mất khơi xa

Một cánh buồm ba cạnh như khăn chùm đầu gấp đôi

Chẳng phải để gói, để lau hay phất cao giờ tiễn biệt.

Tôi luôn yêu quý những chiếc khăn chùm đầu

Chúng chẳng thể bọc những bông hoa lài hay hạt giống hoa hái lượm lúc hoàng hôn.

Bây giờ tôi gấp chúng làm 4, 16 lần để ngón tay tôi có việc làm

Và tôi chợt nhớ, tôi từng nhẩm nhịp nhạc như thế một mình khi đến trường trung học

Với váy màu xanh và khăn quàng trắng, với hai bím tóc vàng.

8, 16, 32, 64

Trên bàn tay bạn gái bé bỏng của tôi

Tràn đầy ánh sáng một khóm anh đào.

Tha lỗi cho lối nói này của tôi, một thói quen không thể sửa.

32, 64

Người ta đặt lên tôi bao hy vọng lớn lao -

Vâng, tôi đang nói về chiếc ghế bành

Người ta có thể thấy những lớp nệm xù xì, những lò xo han rỉ

Nhưng tôi sợ ánh trăng khuya nhuộm lên màu trắng ấy.

Nơi đây từng ngồi bao người

Họ từng mơ bao giấc mơ, chiêm bao và sợ hãi

Giờ họ ngủ yên trong lòng đất

Không cơn mưa nào, không vầng trăng nào quấy rầy họ nữa

Hãy cho tôi đến cùng anh.

Chúng ta dừng một lát trên bậc đá nhà thờ Nicôlai

Và sau đó anh sẽ lên đỉnh đồi, còn tôi quay trở lại

Mang theo phía trái hơi ấm vô tình trên áo khoác của anh

Và quầng sáng hình kỷ hà từ những cửa sổ con đầu phố

Mang theo cả ánh trăng đêm nay

Ánh trăng như một đàn thiên nga dát toàn bằng bạc…

Tôi nói rối rắm quá không?

Tôi từng nói thế trong rất nhiều đêm mùa xuân trước Chúa

Người đã hiện ra với tôi trong ánh hào quang

Và tôi đã cống nạp Người bao chàng trai tuấn tú.

Tôi, ôi trắng ngần và biết bao xa xôi

Tôi đã dìm mình trong ngọn lửa trắng này của riêng mình, trong ánh tỏa của vầng trăng

Xiết chặt bởi bao ánh mắt thèm khát của đàn ông, và sự ngập ngừng của những chàng trai trẻ

Bao vây bởi những bắp cơ nâu rám mặt trời

Những thân thể từng rèn luyện trong lội bơi, chèo thuyền và đấu xảo

(Tôi đã tỏ dường như không để ý)

Những vầng trán, đôi môi, những ngón chân, cặp mắt

Những lồng ngực, bắp đùi – (thật tình tôi không hề để ý…)

Anh biết không, có lúc người ta lại quên tới mức ngạc nhiên những điều kinh ngạc

Đủ rồi, rằng anh có thể ngạc nhiên.

Lạy Chúa, sao có thể có những đôi mắt chứa đầy bao vì sao thế kia

Và tôi vươn mình trong một niềm xúc động thiêng liêng bởi những vì sao bị từ chối ấy

Không, vẫn không thể nào đủ được

Hãy cho tôi đến cùng anh.

Tôi biết muộn rồi, hãy để tôi một mình

Tôi từng cô đơn qua bao tháng năm dài, những đêm đen và trưa vàng vô tận

Một mình, rắn rỏi và trắng trong

Rắn rỏi và trắng trong ngay cả trên giường cưới.

Trên đầu gối Chúa

Tôi đã viết những vần thơ vinh quang

Những vần thơ, tôi có thể nói với anh, không bao giờ tàn phai, khảm trên cẩm thạch

Sẽ sống ngoài thời khắc của anh và của tôi, tất cả chúng ta

Nhưng không, vẫn chẳng thể nào đủ được

Hãy cho tôi đến cùng anh.

Ngôi nhà này không chứa tôi được nữa

Sức chịu đựng kiệt rồi, tôi không thể còn mang nó trên lưng.

Anh hãy chú ý

Bức tường tựa vào tủ lớn

Tủ lớn tựa vào bàn

Bàn tựa vào ghế ngồi

Ghế ngồi đè lên cánh tay anh

Vai anh rướn cao, đỡ những khối nặng vô hình

Chiếc dương cầm sít nắp như quan tài sơn đen

Anh không đủ tự tin để mở nó ra đâu.

Hãy chú ý, luôn chú ý

Đừng để chúng rơi, đừng để anh rơi

Tôi chẳng thể còn chịu được

Hãy cho tôi đến cùng anh

Ngôi nhà này, mặc mọi tử thi của mình, không bao giờ nghĩ về cái chết

Nó luôn sống bởi người chết của mình, bởi lẽ tất yếu của cái chết

Thậm chí dành cho người chết của mình những bàn thờ mênh mông trên giường và giá sách

Hãy cho tôi đến cùng anh.

Dù trong làn gió đêm nhẹ nhõm này tôi có đi rất khẽ

Nhưng đâu đây vẫn sẽ rít lên

Tiếng một cánh cửa bật bản lề, hay tấm gương nào bị vỡ

Người ta vẫn nghe tiếng chân đi, (không phải tiếng chân tôi)

Sự tiếc rẻ vẫn lê một đôi hài bằng gỗ.

Và nếu thử soi mình trong tấm gương nào đó

Anh sẽ nhận ra sau bụi bậm và những vết nứt dọc ngang gương mặt của chính mình, mờ ảo, cắt chia

Gương mặt mà anh không còn nguyện ước nào hơn là giữ nó vẹn tròn, không phân chia, li tán.

Miệng cốc lóe lên trong trăng

Như lưỡi dao cuốn tròn, tôi chẳng dám chạm môi

Dù nỗi khát có cồn cào điên dại.

Anh thấy chưa, tôi vẫn tìm hứng khởi

Ở những ẩn dụ tài hoa, điểm sót lại cuối cùng chứng minh tôi tồn tại

Hãy cho tôi đến cùng anh.

Ngôi nhà đè bẹp mất tôi thôi

Anh thấy không gian bếp

Như đáy đại dương

Những phin lọc cà-phê

Sáng ngời như đôi mắt to tròn của một loài cua kỳ dị

Những chiếc đĩa chuyển động như sứa

Tôm và trai lẫn trong tóc tôi

Biết bao giờ có thể gỡ chúng ra!

Tôi không thể nào nổi cao lên mặt biển

Tôi đắm xuống đáy của chính mình

Và hơi thở dâng lên thành muôn vàn bọt nước.

Rồi cố hỏi, có ai, có ai sẽ đứng trên cao ấy

Ngắm bọt nước này và cho rằng có lẽ một ai đang chết chìm

Hay người thợ lặn nào đang mò sâu dưới biển.

Và thật thế, từ đáy của lắng chìm

Tôi đã tìm ra bao ngọc ngà trong những con tàu đắm

Và chứng kiến bao gặp gỡ bất ngờ giữa Hôm qua, Hôm nay và Mai sau

Gần như minh chứng của Vĩnh hằng

Một hơi thở dài

Hay một nụ cười muôn đời, như người ta thường nói

Ôi tất cả ngọc trai này, những kim cương tôi biết tặng ai

Giá tôi có thể làm điều đó

Có ai nhận chúng không, tôi sẽ tặng người

Hãy cho tôi đến cùng anh.

Một lát thôi, tôi chỉ lấy thêm chiếc áo khoác ngoài

Thời tiết này ai mà biết trước

Đêm vẫn thường ẩm ướt, và vầng trăng

Anh không thấy ư, chính nó đã làm cho đêm dần lạnh

Hãy để tôi cài cúc áo cho anh

Ôi lồng ngực anh vững chãi biết bao nhiêu

Một vầng trăng xiết bào cường tráng!

Không, tôi muốn nói về chiếc ghế bành

Với tất cả những khăm trùm đầu, những găng tay nát nhàu, cái túi đen và những bài thơ.

Chẳng cần vali đâu

Tôi thiết gì tới nó.

Hãy cho tôi đến cùng anh.

Anh đi ư?

Chúc ngủ ngon.

Không, tôi chẳng muốn đi cùng.

Chúc ngủ ngon.

Lát nữa tôi cũng sẽ ra ngoài chút ít

Tôi muốn rời căn nhà rạn nứt này, tôi muốn nhìn thành phố

Không, không phải vầng trăng.

………………………………………....

Thành phố của những bàn tay gân guốc

Thành phố của những người phu lam lũ

Thành phố cầu nguyện bánh mỳ và đang thề với nắm đấm của mình

Thành phố mang chúng ta trên lưng

Với mọi nhỏ nhen, sỹ diện, hằn thù

Với mọi già nua và dốt nát.

Tôi muốn nghe tiếng bước chân thành phố

Không, không phải bước chân anh,

Cũng không phải bước chân tôi hay bước chân của Chúa.

Chúc ngủ ngon.

Căn phòng tối dần. Có lẽ một đám mây nào đã che khuất ánh trăng. Bỗng nhiên dường như có bàn tay nào vừa bật lên ở quán bar bên cạnh một giai điệu quen thuộc. Và tôi nhận ra toàn bộ câu chuyện đã xảy ra trong tiếng nhạc nhè nhẹ của bản “Xô nát ánh trăng”, phần 1.

Người đàn ông trẻ bây giờ sẽ đi lên đỉnh đồi với nụ cười đượm vẻ khôi hài, có lẽ pha thêm chút thương hại nữa, trên đôi môi đẹp đẽ của mình, với một cảm giác giải phóng. Khi đến gần nhà thờ Nicôlai, trước lúc bước lên bậc thang bằng đá cẩm thạch, anh ta sẽ phá lên cười, một tiếng cười giòn giã, không hề nén lại. Tiếng cười của anh không hợp chút nào dưới ánh trăng. Và điều duy nhất không hợp ấy có lẽ là vì chính tiếng cười của anh quá ít không hợp. Ngay sau đó người đàn ông trẻ trở nên yên lặng, nghiêm nghị và nói: “Sự tan rã của một thời đại”. Như thế, hoàn toàn trở lại bình tĩnh, anh ta sẽ cài cúc áo và đi tiếp. Còn người phụ nữ trong trang phục màu đen, tôi không rõ cuối cùng bà ta có rời ngôi nhà của mình không. Ánh trăng soi tiếp. Và trong mọi góc nhà những bóng đen bị nén lại, bóng đen của một niềm nuối tiếc không nguôi, dường như sự căm giận. Nhưng không phải đối với cuộc đời, mà với một ảo ảnh vô nghĩa. Các ban có nghe không, tiếng đàn vẫn chơi tiếp tục:

Bản dịch tiếng Việt của Trương Hồng Quang (Leipzig 1980)

Chú thích:  Yannis Ritsos (1909-1990), nhà thơ Hy Lạp lớn nhất trong thế kỷ 20. Với tác phẩm “Xô nát ánh trăng” được xuất bản vào năm 1956 Ritsos bắt đầu khẳng định vị trí của mình trên văn đàn. Bản dịch tiếng Việt trên đây được thực hiện trên cơ sở bản tiếng Đức của Margarete Hannsmann (nguồn: Yannis Ritsos, Milos geschleift, Nhà xuất bản Reclam, Leipzig 1979)